Các chuyên gia nhấn mạnh rằng khi thực hiện việc sắp xếp và tổ chức lại các đơn vị hành chính, đồng thời xây dựng mô hình chính quyền địa phương hai cấp, cần phải tăng cường đầu tư cho cấp xã để đảm bảo hiệu quả công việc.
Bà Nguyễn Phương Thủy, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội cho rằng việc bỏ chính quyền cấp huyện sẽ phân quyền nhiều hơn cho cấp xã. Điều này sẽ đòi hỏi đội ngũ cán bộ cấp xã phải đảm nhận nhiệm vụ và quyền hạn lớn hơn, bao gồm việc giải quyết các vấn đề liên quan đến người dân và doanh nghiệp. Do đó, cần phải bổ sung và sửa đổi các quy định liên quan đến ngân sách để phân bổ nguồn lực cho cấp xã, giúp họ thực hiện tốt nhiệm vụ được giao.
Bà cũng nhấn mạnh việc cần có quy định rõ ràng về thủ tục và giấy tờ liên quan đến người dân và doanh nghiệp khi thực hiện việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp huyện. Điều này nhằm tránh việc người dân phải đổi giấy tờ không cần thiết, gây tốn kém và quá tải cho cơ quan nhà nước.
Đại biểu Quốc hội Vũ Trọng Kim cho biết việc sáp nhập tỉnh và bỏ cấp huyện sẽ giúp giảm gánh nặng trong công tác quản lý nhà nước, tạo không gian phát triển mới. Tuy nhiên, khi bỏ cấp huyện, năng lực của cấp xã cần phải được nâng cao để đáp ứng khối lượng công việc lớn hơn. Đây là thời điểm thích hợp để thực hiện chủ trương này, vì việc giảm tầng nấc trung gian sẽ giúp dành nguồn lực đầu tư cho cấp xã – nơi gần dân nhất.
Ông Nguyễn Tiến Dĩnh, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, cho rằng việc bỏ cấp huyện sẽ giúp công tác điều hành từ Trung ương xuống cơ sở được thông suốt. Để làm được điều này, cần phải củng cố và tăng cường cấp xã, không chỉ về số lượng mà cả về chất lượng nhân lực và các nguồn lực tài chính.
PGS-TS Tô Văn Hòa, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Luật Hà Nội, cho rằng việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp là yếu tố then chốt để thực hiện việc sắp xếp lại tổ chức bộ máy. Việc thay đổi các điều khoản liên quan đến tổ chức chính quyền địa phương sẽ đảm bảo tính ổn định và linh hoạt, đồng thời tạo mối quan hệ hài hòa giữa Trung ương và địa phương.
PGS-TS Nguyễn Thường Lạng, giảng viên cao cấp Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế (Đại học Kinh tế Quốc dân), đề xuất cần phải rà soát thẩm quyền hiện nay của cấp huyện và sửa đổi pháp luật để phân quyền xuống cấp xã, tránh gây gián đoạn công việc. Đồng thời, cần đẩy mạnh tuyên truyền và thông tin để người dân hiểu rõ các thủ tục hành chính sẽ chuyển xuống cấp xã.
Việc sáp nhập tỉnh và xã cần phải được thực hiện đồng bộ, không gây ảnh hưởng đến hoạt động của người dân và doanh nghiệp. Một trong những yếu tố quan trọng là xác định trung tâm hành chính – chính trị sau sáp nhập, đảm bảo vị trí thuận lợi cho người dân trong việc giải quyết các thủ tục hành chính.